Lanificus na datment kinnet
Afbeelding van de rups van de zijdevlinder in Der Naturen Bloeme van Jacob van Maerlandt
Afbeelding van de rups van de zijdevlinder in Der Naturen Bloeme van Jacob van Maerlandt
Vier vlinders vond ik dus in Der Naturen Bloeme van Jacob van Maerlandt.
Twee lemma’s gaan over de zijdevlinder (Bombyx Mori). Dat is verwarrend, omdat er twee verschillende afbeeldingen bijstaan: op de ene afbeelding (te zien in de blog ‘Via via’) staat een witte vlinder (nou ja, vlinder, je moet wel weten dat het om een vlinder gaat, wil je het erin herkennen!), op de andere een beestje dat eigenlijk meer op een bruine vis lijkt die aan de voet van een boom in het gras ligt.
De witte noemt van Maerlandt een Bombax en dat lijkt voldoende op het huidige Bombyx mori (zijdevlinder) om er zeker van te zijn dat het om hetzelfde beestje gaat. Bovendien beschrijft hij het als een dier dat “wol” spint, waarvan dure zijde wordt gemaakt.
De bruine landvis hierboven noemt hij een “Lanificus” en hij beschrijft nauwkeurig hoe de zijdevlinder gekweekt wordt. Tja, dan zal het toch wel over hetzelfde dier gaan. “Lanificus na datment kinnet / es een worm die side spinnet” [Ranificus naar dat men het kent / is een worm die zijde spint]. Na een beschrijving van de cocon die wordt gesponnen en de verpopping en paring vervolgt hij: “Se leghet die moeder vp een cleet / menich sadekiin ghereet” [Dan legt de moeder op een kleed / menig zaadje gereed]. Het kleed met de eitjes moet ‘s winters zorgvuldig worden opgeborgen en als het lente is “so leghet men dat cleedekin / vor dat warme sonnekiin / ende bider sonne wert hem gegeuen / hare vorme ende haer leuen” [dan legt men dat kleedje / voor de warme zonneschijn / en bij de zon wordt hen gegeven / hun vormen en hun leven]. En dat vind ik dan toch mooi geschreven.
Dat van Maerlandt de zijdevlinder twee keer beschrijft, komt misschien, omdat hij zijn kennis uit boeken opdeed. De zijdevlinder was een insect dat men in de Middeleeuwen goed kende, omdat het voor de zijdeproductie gekweekt werd en daarom belangrijk was als inkomstenbron, net als de honingbij. Hij kon alleen gekweekt worden in warme landen waar de witte moerbeiboom groeit, omdat dit de voedselplant voor de rupsen is en de Vlaamse koster zal het diertje niet uit eigen waarneming gekend hebben. Ik ook niet trouwens.
Januari 2015
Deze blog is een vervolg op Via via (2015)
Bronnen
Koninklijke Bibliotheek scan van Der Naturen Bloeme: https://www.kb.nl/themas/middeleeuwen/der-naturen-bloeme-jacob-van-maerlant
De hertaling is van Nico Koomen, te vinden op:
http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/Der%20Naturen%20bloeme.htm (met <ctr> F zoeken naar Raniferus of Bombax)
De afbeelding:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Ik vind het leuk als je een bericht achterlaat!